Wat verandert er voor de reiziger?

Het spoor na 2024: nieuwe concessie op komst

In 2024 gaat de nieuwe concessie van start op het hoofdrailnet, het grootste deel van het Nederlandse spoor. Duidelijk is al dat NS de vervoerder blijft; momenteel werkt het ministerie aan een set van eisen waar NS vanaf 2025 aan moet voldoen. Tijd om alvast een blik vooruit te werpen.

Editie 1, 2022 | Frank Visser

In de nieuwe NS-concessie zal een belangrijke rol voor nieuwe intercity’s zijn weggelegd
Foto: NS

Het hoofdrailnet – alle lijnen waarop NS rijdt – blijft dit naar verwachting grotendeels hetzelfde. Uitzondering is de sprinter Leeuwarden–Zwolle; de noordelijke provincies praten met het ministerie over decentralisatie. Mogelijk gaan enkele andere verbindingen op een later moment ook onder provincies vallen.

De regering wil de minimumfrequentie van treinen op het hoofdrailnet sterk verhogen. Nu geldt op werkdagen nog ‘twee keer per uur een trein’ als minimum. Vaak rijden er veel meer treinen, op sommige trajecten wel 12 per uur. Het ministerie wil de huidige dienstregeling als minimum opnemen in de nieuwe concessie. Daarnaast gaan ze NS waarschijnlijk een maximumdienstregeling opleggen. Het is dan aan de vrije markt om daarbovenop treinen aan te bieden – het zogenaamde ‘vrije toegang’.

'Open access'

Veel internationale treinen maken nu nog onderdeel uit van het hoofdrailnet. De staatssecretaris heeft besloten te onderzoeken of de vrije markt meer en betere verbindingen tegen lagere prijzen kan aanbieden.

Deze vrije toegang (open access) betekent dat alle vervoerders die dat zouden willen, hier een verbinding kunnen aanbieden voor eigen risico en rekening. Er gelden dan geen eisen aan frequenties of tarieven. Dit brengt natuurlijk de nodige kansen, maar ook risico’s met zich mee. Als uit onderzoek blijkt dat de gewenste verbindingen onvoldoende tot stand komen via vrije toegang, zal het ministerie een concessie uitgeven voor deze internationale verbindingen. Daarmee lijkt het huidige niveau voor de reiziger verzekerd, maar is de kans groot dat we er als reiziger op vooruitgaan.

Kwaliteit: niet alleen punctualiteit telt
Foto: Martin Oudenaarden

Niet alleen punctualiteit

Naast hoge frequenties zijn ook kortere reistijden, voldoende zitplaatsen en goede overstappen belangrijk voor de regering. Zij kijkt straks daarom mogelijk niet alleen naar punctualiteit. Zo kan bijvoorbeeld het halen van een overstap zwaarder gaan wegen in regio’s waar treinen minder vaak rijden. Rover pleit al lang voor deze verbetering. Op verzoek van Rover de regering ook kijken of er eisen komen aan een goede spreiding van treinen over het uur. Ook wil men de deur-tot-deur reis makkelijker maken, bijvoorbeeld door kaartjes verkopen via apps van andere partijen. O.a. de ANWB, Tranzer en andere vervoerders kunnen dan treinkaartjes aanbieden, maar ook de fietsenstalling afrekenen. Rover pleit er daarbij voor om alle kaartjes en abonnementen ook via die apps te verkopen, zodat de reiziger zijn of haar eigen favoriete app kan kiezen.

Altijd overstappen

Het Rijk vraagt NS de beschikbare infrastructuur zo optimaal mogelijk te benutten. Dit kan betekenen dat de indeling van het netwerk anders wordt. Treinlijnen die nu hun bestemmingen afwisselen, gaan mogelijk veel strikter op een vast traject rijden. Dus niet meer een trein die de ene keer naar Alkmaar rijdt en de andere keer naar Schiphol. Goed voor de duidelijkheid, maar voor bepaalde trajecten kan dat betekenen dat je voortaan altijd moet overstappen. Rover heeft ervoor gepleit altijd de vervoervraag van de reiziger voorop te stellen.

Veel waard

Bij de onderhandelingen over de concessie tussen het Rijk en NS gaat het om veel geld. De huidige concessie kent een opbrengst van ongeveer 2,7 miljard euro per jaar, waarvoor NS circa 200 miljoen euro per jaar aan het Rijk betaalt. De onzekerheden door corona maken de financiële onderhandelingen over de nieuwe concessie extra spannend.

Reizigersorganisaties hebben hun ideeën al geuit
Foto: Martin Oudenaarden

Nieuwe infrastructuur

Rover vraagt ook om uitbreidingen van de infrastructuur, nu veel trajecten bijna vol zitten. Het Rijk denkt daarover wel na in het kader van het Toekomstbeeld Openbaar Vervoer 2040, maar stelt dat de meeste spooruitbreidingen pas klaar kunnen zijn na de komende concessie. En die zal naar verwachting 10 jaar duren. Rover denkt daarentegen dat kleine verbeteringen zoals een extra perron, wissel of keerspoor al wel mogelijk zijn, en dat het goed is om deze mee te nemen in de eisen voor de nieuwe concessie.

Reizigersinspraak

Ten slotte wil het Rijk de aansturing van NS verbeteren. Zo moeten er duidelijker afspraken komen over de informatievoorziening en transparantie van NS naar het ministerie, ProRail, decentrale overheden en andere vervoerders. Rover wil dat NS wordt verplicht alle vervoerprestaties openbaar te delen zodat deze ook toegankelijk zijn voor Rover. De reizigersorganisaties kunnen via het Landelijk Overleg Consumentenbelangen Openbaar Vervoer (Locov) op verschillende momenten gaan adviseren over de nieuwe concessie. De eerste adviezen hebben wij al uitgebracht:

Maak het een doel van de concessie om de groei van het OV te stimuleren. Er is daarbij meer aandacht nodig voor de sprinters.
Dwing enkelvoudig in- en uitchecken af. Er moet een einde komen aan het gebruikersonvriendelijke ‘omchecken’ bij overstappen op een trein van een andere vervoerder.
Zorg voor meer regie op tarieven. Met name voor reizigers die overstappen op bus, tram, metro of een trein van een andere vervoerder zijn veel verbeteringen mogelijk.
Maak de trein niet duurder in de spits, maar goedkoper in de daluren. De regering overweegt duurdere kaartjes mogelijk te maken om reizigers beter te spreiden. Dat is een slecht idee.

Rover zal de komende maanden vaak het ministerie en de politiek in de Tweede Kamer adviseren over de nieuwe concessie. Voor Rover moet dat de beste concessie van het land opleveren; daarmee is de reiziger immers het beste bediend!

Meedenken?

Meld je aan voor één van de expertisegroepen als je mee wilt denken over de nieuwe concessie of over andere onderwerpen! Wij horen ook graag wat jij belangrijk vindt voor de nieuwe concessie. Binnenkort zullen we daarom op onze website een enquête plaatsen. Als je e-mailadres bekend is bij Rover ontvang je deze enquête ook via de mail.