In het VN-Verdrag ‘Gelijke Behandeling voor Mensen met een Handicap’ en in Europese en Nederlandse wetgeving is vastgelegd dat o.a. vervoerbedrijven, overheden en spoor- en wegbeheerders aan de nodige verplichtingen op het gebied van toegankelijkheid moeten voldoen. Daarbij zijn in Nederland afspraken geformuleerd op welke termijn dit gerealiseerd moet zijn. Dit gaat bijvoorbeeld over rolstoeltoegankelijkheid: de aanwezigheid van toiletten is niet in dit soort wetgeving opgenomen.

Gelijkvloerse instap

Dankzij een gelijkvloerse instap kunnen reizigers met een rolstoel zelfstandig op pad.

Alle metro’s en de meeste trams en bussen hebben voorzieningen voor een gelijkvloerse in- en uitstap (soms m.b.v. een rolstoelplank).

Let op:

• In Den Haag, Rijswijk en Delft rijden op enkele lijnen nog trams met een ‘hoge vloer’. Vanaf 2026 worden deze vervangen.
• Op enkele ‘snelbus’-lijnen worden bussen met ‘touringcar-kwaliteit’ ingezet. Deze hebben een liftje.
• Op sommige buslijnen met minder passagiers worden de laatste jaren kleinere bussen ingezet. Deze hebben door hun constructie soms een te lage deur voor de (aan de vloerhoogte van ‘grote’ bussen aangepaste) perronhoogte. Ook al hebben deze voertuigen een gereserveerde rolstoelplek: gelijkvloers in- en uitstappen is er dan vaak niet bij.

Metrostations en veel haltes van trams en bussen zijn aan de vloerhoogte aangepast. Bij hoogteverschillen zijn er hellingbanen en/of liften. Als er een lift is maar geen hellingbaan, is het dus van essentieel belang dat deze lift werkt. Bij een liftstoring moet de reiziger anders op een andere halte uitstappen.

Alle sprinters van NS en ook de regionale treinen van Arriva, Kéolis en Qbuzz hebben een lage vloer. Daardoor is op de meeste stations inmiddels een gelijkvloerse in-uitstap en dus een zelfstandige reis mogelijk. Het perron moet dan dus wel bereikbaar zijn (wat bij een liftstoring niet altijd het geval is). Let op: nog niet op alle treinstations is de perronhoogte gelijk aan de vloerhoogte van de treinstellen. Dit programma van ProRail wordt naar verwachting in 2026 gerealiseerd.

Alle veerboten naar de Waddeneilanden (vanaf Lauwersoog, Holwerd, Harlingen en Den Helder) en Vlissingen – Breskens zijn goed toegankelijk en bereikbaar. De waterbus Rotterdam – Dordrecht is aan boord goed toegankelijk, maar kampt met de toegankelijkheid bij diverse steigers voor rolstoelers. Er wordt gezocht naar oplossingen.

Stationsliften

Eén van de grote uitdagingen voor reizigers met een mobiliteitsbeperking vormt de stationslift. Vooral door vandalisme en wateroverlast wil deze nog wel eens stil komen te staan. Door lange levertijden van onderdelen kan dit bovendien lang duren.

Rover heeft samen met andere belangenorganisaties regelmatig overleg met ProRail. We krijgen dan updates over actuele (ook langdurige en herhaalde) storingen, de oorzaken (technisch of exogeen, dwz wateroverlast of vandalisme) en de maatregelen die ProRail met de liftbeheerders en gemeenten onderneemt om storingen te voorkomen. Daarbij wordt goed naar Rover en de andere consumentenorganisaties geluisterd.

Samen roepen we op om bij realisatie van nieuwe liften bestaande hellingbanen te handhaven als terugvaloptie( helaas is dit niet op alle locaties mogelijk).

De invoering van actuele liftstoringen in de diverse reisplanner-apps staat in de steigers. Maar ze moeten wel betrouwbaar zijn. Dat wordt eerst in een testgroep uitgeprobeerd. Lukt het nog in 2024? Intussen is er op internet wel informatie beschikbaar over langdurig defecte liften.

Reisassistentie

Reis je met een lichamelijke beperking en heb je hulp nodig bij het in-, over- en uitstappen? Of heb je een visuele beperking en iemand nodig om je door het station te begeleiden? Dan kun je gratis gebruikmaken van NS Reisassistentie. NS rondt in 2024 de uitbreiding van Reisassistentie uit tot alle stations waar NS rijdt.
Let op: op NS-stations Hoogkarspel en Bovenkarspel-Grootebroek is het perron te smal voor rolstoelassistentie (alternatief is station Bovenkarspel Flora).
NS-Reisassistentie begeleidt treinreizigers op (voorlopig) enkele stations vanuit de trein “1-stap-verder” naar hun aansluitend vervoer (bus, K&R, enz.). In omgekeerde richting werkt dit (nog) niet.
NS handhaaft de Reisassistentie zolang dat nodig is, dus ook als alle treinen gelijkvloers kunnen worden gebruikt.
Meer informatie op de website van NS.

Dit geldt dus niet voor alle treinvervoerders op regionale spoorlijnen (Arriva, Transdev/Breng, Kéolis/Blauwnet, Kéolis/RRReis, NS/R-Net en Qbuzz/R-Net).
Arriva biedt reisassistentie op stations waar geen gelijkvloerse instap bestaat. Meer informatie (kies regio).
Bij Qbuzz kan reisassistentie worden aangevraagd tot 2 uur voor vertrek via telefoonnummer 0900 0109.

Kun je niet zelfstandig reizen? Dan is het mogelijk een begeleider gratis mee te nemen met de OV-begeleiderskaart.

Hulpmiddelen

Hulpmiddelen zoals speciale fietsen zijn altijd toegestaan. Ook een hulphond mag altijd gratis mee in het OV. Slechtzienden moeten kunnen rekenen op akoestische informatie bij haltes. Geleidelijnen zijn aanwezig op stations en bij bushaltes. Deze zouden ook moeten aansluiten op geleidelijnen naar de omgeving. Dit valt dan vaak weer onder de wegbeheerders (gemeenten, provincies en hier en daar ook waterschappen).

Toiletten onderweg

De beschikbaarheid van een toilet onderweg is belangrijk voor wie blaas- of darmproblemen heeft maar ook voor bijvoorbeeld reizigers met kleine kinderen. Geen toilet betekent voor sommige mensen gewoon geen OV-reis. 

Rover is actief in de Toiletalliantie die zich inzet voor meer toiletten in de openbare ruimte. Oorspronkelijk een initiatief van patiëntenorganisaties, vinden wij dat toiletten nodig zijn voor iedereen die onderweg is. Ook de Fietsersbond en ouderenorganisaties zijn aangesloten. De inzet van Rover richt zich op toiletten in treinen, stations en knooppunten van tram- en buslijnen.

Toilet in de trein

Na 15 jaar actie van Rover (samen met de actiegroep Treinen met Toiletten) is de kogel bijna door de kerk! Soms werden we geholpen door ontwikkelingen waarvoor nieuwe treinstellen nodig zijn.

• Sinds eind ’21 hebben alle treinen van NS (intercity’s en sprinters) een toilet, evenals de regionale treinen van Arriva in Fryslân, Groningen en Limburg.
• De meeste regionale treinen van Blauwnet (Overijssel, Drenthe) hebben een toilet. Dit geldt nog niet voor de lijn Almelo – Hardenberg. Bij elektrificatie van deze lijn (2026?) komen er nieuwe treinen met toilet.
• De Zuid-Hollandse R-Net-treinen op de lijn Gouda – Alphen hebben een toilet. Dit geldt nog niet voor de Zuid-Hollandse R-Net-treinen op de lijn Dordrecht – Geldermalsen. Ivm een nieuw beveiligingssysteem zijn inmiddels nieuwe treinstellen met toilet besteld. In dienst 2026?)
• Gelderland had voor nieuwe treinen al eerder een toilet voorgeschreven en heeft in ’24 besloten de inbouw van toiletten in bestaande treinstellen (die nog tot ca. 2035 kunnen blijven rijden) te financieren. Waar nog geen treintoiletten zijn:
  - Lijn Ede-Wageningen – Amersfoort (2 van de 7 treinstellen hebben wel een toilet, maar op welke ritten deze verschijnen is onduidelijk)
• Lijn Apeldoorn – Zutphen, Zutphen – Winterswijk, Winterswijk – Doetinchem – Arnhem C en Arnhem C – Tiel.

Het inbouwprogramma op deze lijnen loopt tot 2027. We vragen provincie Gelderland uit te zoeken of dit sneller kan.

Metro-, tram- en busknooppunten

Toiletten in de voertuigen zijn niet altijd praktisch. Daarom richt Rover zich op toiletten op overstappunten en informatie daarover in o.a. mobiele reisapps. Helaas is dit niet voor iedereen een oplossing. Vooral buiten de steden zijn de overstaptijden op de knooppunten soms te krap en de frequenties laag. Dan levert een toiletbezoek zomaar extra wachttijd op.

Waterbus Rotterdam – Drechtsteden

Aan boord van de schepen zijn toiletten aanwezig.

Andere beperkingen

Rover vraagt ook aandacht voor dove en slechthorende reizigers. Hierbij kan het helpen om visuele informatie te bieden. Dit moet ook vooral betrouwbaar zijn. Rover zet zich ook in voor reizigers met beperkingen op het gebied van o.a. lees- en rekenvaardigheid. Ook reizigers met een verstandelijke beperking krijgen aandacht. Rover vraagt daarom steeds naar voorzieningen die door iedereen begrepen kunnen worden. Niet iedereen kan immers het scherm lezen. En niet iedereen heeft de juiste apps tot zijn beschikking. Als Rover houden we samen met onze bondgenoten ook oog voor deze groepen.

Wat doet Rover?

Rover heeft een landelijke ‘expertisegroep Toegankelijkheid’ met ervaringsdeskundigen met diverse beperkingen. Deze groep monitort toegankelijk openbaar vervoer en brengt wensen en suggesties in.

Maar dat doen we als Rover niet alleen! We werken nauw samen met belangenorganisaties uit de diverse doelgroepen voor reizigers met beperkingen op motorisch, zintuiglijk, verstandelijk of inwendige gebied (landelijk, regionaal en ook lokaal). Zij kennen immers de wensen uit hun achterban.

En laten we niet vergeten dat iedere reiziger zo nu en dan beperkt is in zijn of haar bewegingsruimte. Zo profiteren reizigers met kinderwagens, fietsen of zware bagage net zo goed van voorzieningen voor mensen met een functiebeperking  zoals liften en hellingbanen. Net zo goed als dat reizigers met een lege smartphone-accu profiteren van de beschikbaarheid van niet-digitale informatie. Door toegankelijk openbaar vervoer kan iedereen reizen, in verschillende omstandigheden.