Van spitsheffing tot de boot naar Ameland: ons jaar 2023 in vogelvlucht
Het jaar loopt alweer ten einde, tijd voor een eindejaarslijstje! We kijken alvast terug op een bewogen 2023. Wat mag Rover tot de grote successen voor de reiziger rekenen? Welke verslechteringen konden wij niet voorkomen? Een niet-uitputtend overzicht.
De Reiziger Digitaal, december 2023 | Sanne van Galen
Een traditioneel eindejaarsplaatje
Foto: Wytze Schlouten
Meer betalen voor minder
Het jaar begon niet goed voor de reiziger. Wie op 1 januari zonder kater op stap ging, kreeg alsnog een rotgevoel bij het zien dat kaartjes voor de bus en tram zo’n 7 procent duurder waren geworden. De NS-reiziger moest 5,51% meer betalen voor een 2e klas ticket en 7,5% meer voor een 1e klas kaartje. Tegelijk was het aanbod magertjes. Personeelsgebrek en de corona-nasleep zorgde overal voor uitgedunde dienstregelingen. Vooral NS en Qbuzz hadden flink in de dienstregeling gesneden. Rover vond de prijsverhogingen dan ook op geen enkele manier te verantwoorden.
Geen spitsheffing voor NS
Een deel van 2023 stond in het teken van 2025 en later: het nieuwe contract dat de overheid met NS per 2025 afsluit, moest dit jaar grotendeels worden bepaald. NS had voor zichzelf een gunstig resultaat onderhandeld met de staatssecretaris: vanaf 2026 zou er een forse spitsheffing komen en per 1 januari 2024 mocht daarnaast alvast een eerste extra prijsverhoging worden doorgevoerd, terwijl de reiziger juist net een forse prijsverhoging voor de kiezen had gehad. Ook zou NS de vrijheid krijgen om eerste en laatste treinen te schrappen en zouden er geen eisen worden gesteld aan de Intercity Brussel op het gebied van tarieven en dienstregeling. Een flinke politieke lobby volgde waarbij Rover-directeur Freek Bos uitleg mocht komen geven tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. Uiteindelijk kozen de Kamerleden voor de reiziger: in een flink aantal aangenomen moties werden bijna al onze wensen overgenomen. Zo moeten er nu onder meer afspraken komen over afschaffen van dubbel opstaptarief, éénmalig in- en uitchecken per reis en 24 uur lang gratis een fiets kunnen stallen. Ook de spitsheffing en extra prijsverhoging gingen van tafel.
Rover-directeur Freek Bos tijdens de hoorzitting over de NS-concessie in de Tweede Kamer
Afgeschaalde dienstregelingen
Er werd in 2023 flink gesneden in het OV-aanbod. Vooral in de avonduren en in de weekenden moesten reizigers soms erg lang wachten bij een overstap, soms wel meer dan 30 minuten. Waar NS in de treindienst had gesneden, kwamen in de loop van het jaar steeds meer meldingen over overvolle treinen binnen. Per 2024 zijn diverse dienstregelingen weer hersteld, echter zien we nog steeds niet het niveau van voor de coronajaren terug.
Red mijn lijn
Het jaar 2023 vroeg ook een hoop aandacht voor het jaar 2024. Het hele jaar dreigde er namelijk flink wat bussen aan hun laatste rondes te beginnen en definitief te verdwijnen. Ook werd er geschermd met wederom forse prijsverhogingen, naast een kariger product. Rover-afdelingen hebben volop gelobbyd voor betere resultaten, reizigers ondertekenden onze brieven aan de provincies en deden mee aan onze stickercampagne ‘Red Mijn Lijn’ waarmee we aandacht vroegen voor de dreigende kaalslag in het OV. Uiteindelijk is het gelukt om het ergste te voorkomen. Veel bussen blijven rijden en de voorgenomen prijsstijging van ruim 11% is door de politiek voorkomen. Hiermee is het gevaar echter nog niet geweken. Het nieuwe kabinet zal veel oog moeten hebben voor de bereikbaarheid van onze verschillende regio’s nu de kosten hoog oplopen en de reiziger sinds corona niet overal is teruggekeerd.
Flyeren in lijn 8 in Rotterdam
Foto: Rover beeldbank
Personeelsgebrek
2023 was het jaar van het grote personeelsgebrek. Dit had negatieve gevolgen op dienstregelingen maar ook dienstverlening. Ook zorgde personeelstekorten voor kortere treinen omdat er een bepaald aantal conducteurs nodig is om een zekere hoeveelheid “bakken” trein te rijden. Soms zijn er creatieve oplossingen nodig wanneer voldoende mankracht ontbreekt. Het advies van Rover om per conducteur meer treinlengte in te plannen, werd niet gevolgd. Wel volgde NS het advies van Rover om te experimenteren met een videozuil voor stations waar de loketten niet meer bemenst zijn.
Proef met een videozuil
Foto: Frank Visser
Goedkope dagtickets
Om de reiziger terug te winnen, is het een goed idee om met aantrekkelijke acties zoals goedkope dagtickets te komen. Dit advies hebben wij de vervoerders al flink wat keren meegegeven. In 2022 voerden we zelfs campagne voor aantrekkelijk OV naar uitgaansgelegenheden. Connexxion gaf hieraan gehoor. In het voorjaar van 2023 kon de reiziger bij Connexxion voor slechts 10 cent na een avondje uit met de bus naar huis. Later in het voorjaar werd dit opgevolgd door een actie met 50% korting op een dagkaart. Deze winter heeft Connexxion ook weer een leuke actie: een dagkaart voor Noord-Holland voor €5,75.
Stakingen
Het werd de reiziger dit voorjaar helaas wel erg moeilijk gemaakt om gebruik te maken van dit soort leuke acties: het streekvervoer werd lange tijd getroffen door stakingen. Nadat het conflict vastliep, nodigde Rover de vakbonden en vervoersbedrijven uit voor bemiddeling. Dit heeft ertoe geleid dat de partijen weer samen om tafel gingen waarna er uiteindelijk een oplossing voor het conflict werd gevonden en de stakingen werden opgeschort.
Terugkeer treintoiletten
Het is niet echt een succes van 2023 want Rover heeft samen met Greetje van Amstel, de kracht achter Treinen Met Toiletten, al sinds 2011 actie gevoerd voor terugkeer van het treintoilet. Een lange weg volgde van inspraakreacties, politieke lobby en media-offensieven. Maar dit jaar ging eindelijk de kogel door de kerk: over enkele jaren hebben alle treinen in Nederland weer een toilet. Dat bovendien ruim genoeg zal zijn om door rolstoelgebruikers te kunnen worden gebruikt. Nog even ophouden dus!
Een jarenlange campagne! Greetje van Amstel van Treinen met Toiletten met voormalig Rover-voorzitter Arriën Kruyt
Foto: Tim Boric
Verslechteringen voor een aantal treinreizigers
Verslechteringen die wij niet wisten te voorkomen: reizigers met een Altijd Vrij, Dal Vrij of Weekend Vrij abonnement krijgen voortaan bij vertraging een deel van hun abonnementsgeld terug. Dit is in veel gevallen een fors lager bedrag dan bij de regel die tot nu toe gold, namelijk compensatie op basis van de ritprijs. Rover werd verrast door deze versobering, NS heeft ons hierover geen advies gevraagd. Een andere verslechtering geldt voor reizigers naar Brussel die gebruik maken van het Early Bird tarief: zij zijn voortaan aan een specifieke trein gebonden en daarmee hun flexibiliteit kwijt. Onze waarschuwing dat de trein naar België zo weer een minder aantrekkelijk alternatief wordt voor de auto, sloeg NS in de wind. Tot slot hebben we met man en macht geprobeerd om te voorkomen dat de Eurostar-trein naar Londen in 2024 niet meer vanuit Nederland vertrekt. Helaas zonder succes, al is de Eurostar-loze periode wel verkort van een heel jaar naar nog “slechts” zes maanden.
Rover in de Regio
Vele Rover-vrijwilligers hebben zich dit jaar weer ingezet voor de reiziger in hun regio. Zo verschenen er op advies van Rover-Amersfoort drie nieuwe bushaltes en wel in Barneveld, Leusden en Nijkerk, onder meer bij nieuwe woonwijken en een theater zodat reizigers minder ver hoeven te lopen. Rover-Drenthe zette zich met succes in voor behoud van buslijnen 59 en 77. Rover-Amsterdam zorgde met een aantal werkbezoeken dat er de nodige verbeteringen werden gedaan aan het busstation in Amstelveen. In Zeeland moesten reizigers het juist zonder bus stellen wegens werkzaamheden aan de Haringvlietbrug. Omreiskosten waren aanvankelijk voor kosten van de reiziger, maar Rover-Zeeland zorgde dat reizigers toch werden gecompenseerd. Reizigers op Ameland moesten het bijna met minder afvaarten stellen maar dit werd voorkomen doordat het advies van Rover om een alternatieve dienstregeling te varen, werd overgenomen. Helaas was het niet allemaal goed nieuws. Zo moest Rover-Gelderland meerdere keren de noodklok luiden over het busvervoer in de provincie. Vooral op de Veluwe zagen reizigers vele busritten verdwijnen waardoor tussen grote steden Arnhem, Apeldoorn en Ede in de avond en het weekend slechts een uurdienst overbleef.
Weesfietsen worden verwijderd op busstation Amstelveen.
Foto: Menno Waalewijn
Wat ons nog meer bezig hield
Een kleine greep uit de overige activiteiten die ons dit jaar bezig hielden: het was het eerste jaar dat we ons presenteerden op de Raildagen. Het was het jaar dat NS-topman Wouter Koolmees met onze leden in gesprek ging tijdens de Algemene Ledenvergadering. We stapten dit jaar uit de Mobiliteitsalliantie: een combinatie van contributieverhoging en gebrek aan een stevig geluid zorgden voor ons besluit. We namen plaats in de Maatschappelijke Raad Schiphol om ook hier de belangen van reizigers te behartigen. We waren meerdere keren te gast als spreker bij hoorzittingen in de Tweede Kamer. We publiceerden weer een papieren spoorboekje en we lanceerden het Rover-Reizigerspanel om input aan reizigers te vragen.
Al met al een bewogen jaar wat zich ongetwijfeld in 2024 zal voortzetten. We zijn blij dat jij ons als lid hebt gesteund. Op naar een goed 2024!