Bels lijntje: van grensperikelen tot vergane glorie

Enclaveperikelen

Je hoeft niet heel opmerkzaam te zijn om te zien dat er hier iets aparts aan de hand is. Op straat loop je regelmatig over grensaanduidingen heen, en op ieder huis zie je of het in België staat of in Nederland. Baarle-Nassau is het Nederlandse deel, Baarle-Hertog is Belgisch, en bestaat maar liefst uit 22 enclaves. Om het nog ingewikkelder te maken: in een aantal Belgische enclaves liggen dan weer 7 Nederlandse enclaves, soms midden in één fabriekshal. Een en ander leidt tot buitengewoon bijzondere en onhandige toestanden. Die overigens geen aanleiding geven om die enclaves weg te poetsen, want die twee-landen-folklore, dat vinden ze daar eigenlijk best leuk.

Zo zien we een drankenzaak geheten ‘de Biergrens’, met zowel een Belgisch als een Nederlands adres. De entree en de kassa zijn in België, maar dwars door de hal loopt een ‘grensstreep’, met aan de ene kant de Nederlandse driekleur, aan de andere kant de Belgische. Zeshonderd soorten bier, waaronder ‘Smokkelaar’. Zo’n souvenir hebben ons niet laten ontgaan.

Minder onschuldig was de Femis bank, ook weer met een grens in het pand, waar dankbaar drugsgeld van het naar het andere land werd geschoven, afhankelijk van welke inspectie langskwam. Nadat de bank failliet was gegaan heeft er zelfs een jaar lang een dode vrouw in het Nederlandse deel van het pand gelegen, waarbij het buitengewoon onhandig was dat de rechercheurs door de grens niet gewoon hun gang konden gaan.

Ook curieus is de nummering van de huizen. Waar een grens door de straat gaat heb je ineens een heel ander huisnummer. Of je hebt twee keer eenzelfde huisnummer, maar dan het ene in België en het andere in Nederland. Onhandig voor de postbode; mogelijk levensbedreigend voor wie een ambulance nodig heeft.

In de coronatijd hadden de twee landen verschillende regels, en zo kon het gebeuren dat klanten bij een meubelwinkel niet naar binnen gingen door de Nederlandse hoofdingang, maar door de Belgische achterdeur.

Enfin, de wandelaar ziet overal grensaanduidingen. Voor de geschiedenis erachter en de curieuze verhalen moet je bij de plaatselijke Heemkundekring zijn, en bij de Visit Baarle Shop.

Geen grenspalen

Hoewel het hier een en al grens is zul je er geen grenspalen zien. Nu ja, die ene, 214-215, voor de kerk. Dat is geen officiële grenspaal, maar het is natuurlijk wel zo aardig om daar een paal te hebben. Het nummer verwijst naar de grenspalen aan weerszijden van de Baarles, met 13 km hemelsbrede afstand, en zo’n 45 km kronkelende echte grens. Het was te veel gedoe om deze grens te voorzien van voldoende palen, vandaar deze wel heel makkelijke oplossing.

Poort en kapel

Wie het nu genoeg vindt kan de bus nemen, terug naar Breda. Zo niet, dan loop je nog zo’n 6 km door naar Alphen. Waarbij je al snel onder een kunstwerk doorloopt. Dat is de ‘Poort van Baarle’, in 2021 daar geplaatst ter ere van 150 jaar Bels lijntje. Met een beetje fantasie kunnen passanten er een triomfboog, boomhut of creatie uit De Efteling in herkennen. Of een natuurlijke stationshal, ook omdat de bomen daar enigszins naar elkaar toegroeien.

Voorbij de Boshovensebaan kun je eventueel in een bosje even rechtsaf slaan, om uit te komen bij de Sint Christoffelkapel. De beschermheilige van de reiziger, dat spreekt ons aan. We lezen hier vele dankzeggingen aan hogerhand voor van alles. En dan zijn we bijna in Alphen, vanwaar bus 137 ons naar Tilburg brengt.

Nepvliegveld

Wat we dan niet hebben gezien ligt zo’n vier kilometer verderop vlak bij het Bels lijntje: het schijnvliegveld De Kiek, ingericht door de Duitsers. Het idee was dat geallieerde piloten daar hun bommen zouden droppen, in plaats van op het echte vliegveld Gilze-Rijen. Die truc is niet gelukt. De Kiek is weer enigszins tot leven gebracht door een te bezoeken bunker en een soort nagebouwd vliegtuig. Kortom: genoeg te beleven langs deze spoorlijn waar allang geen treinen meer rijden.