Treinen door Cuba

Gepast geld

De kaartverkoper had zijn handen vol aan de menigte. Alle mensen gaven hem een muntje, en ik zag meteen dat het niet het soort muntje was dat ik bij me had. Cuba was ten tijde van deze reis namelijk het enige land ter wereld waar twee eigen valuta in omloop waren: de Cubaanse Peso (CUP, voor de Cubanen) en de Cubaanse Converteerbare Peso (CUC, voor de buitenlanders, welke gelijk stond aan de dollar) – maar er was geen strikte scheiding tussen de valuta. Er gingen 25 CUP in een CUC, en ik pakte een briefje van 1 CUC.
De conducteur keek er een seconde naar. “Waar ga je naartoe?”
“Pinar del Rio.”
Hij wendde zich tot zijn boekje met treinkaartjes. 

Naast me porde een jongen in een korte broek me snel en zacht in de zij met zijn elleboog. Ik keek hem vanuit mijn ooghoeken aan. Hij drukte me een muntje in de hand. Ik verfrommelde het briefje in de hand waarmee ik mijn portemonnee vasthield. De conducteur draaide zich weer naar mij om het kaartje te geven en het geld in ontvangst te nemen. Ik overhandigde triomfantelijk het muntje. Zijn ogen werden groot van verbazing en hij keek teleurgesteld. De ritprijs was immers 50 CUP-cent, en hij was in de veronderstelling geweest dat hij het vijftigvoudige overhandigd zou krijgen. Verbouwereerd en zwijgend stopte hij het muntje weg. De tienermeisjes die om ons heen stonden keken genoegzaam toe. De man liep door naar mijn buurjongen, die hem ook zo’n muntje overhandigde.

Ik zocht een paar CUC-centmuntjes op om de jongen terug te betalen, maar hij maakte glimlachend een wegwerpgebaar. Het CUP-muntje had hem hooguit twee CUC-cent gekost.

De trein schokte voort. Afremmend, optrekkend, verend van links naar rechts over het oneven spoor zodra er een beetje vaart werd gemaakt. Steeds weer moest ik me bij het optrekken een beetje schrap zetten om te voorkomen dat het te intiem werd met de buurjongen. Het meisje aan mijn andere zijde stond wat losser in het leven en werd regelmatig tegen me aan gedrukt, waardoor ik me schrap moest zetten voor twee.

Alles naar buiten

Een verkoper met een transparante vuilniszak vol popcorn in broodzakjes bleef de hele reis heen en weer lopen, zich een weg banend door de menigte. Hij kondigde zijn aanwezigheid aan door steeds een paar keer kort te fluiten. Het meisje naast me en haar vriendinnen kochten soms een zakje popcorn of papieren tubes vol pinda’s en wierpen het afval het raam uit. Dit deden veel meer mensen: alles verdween naar buiten. Het gras naast het spoor lag vol plastic en ander afval. Aan de achteloze en schaamteloze gezichten kon je zien dat dit normaal was, zoals het vroeger normaal was om tussen dinerende gasten te roken in een restaurant. De locomotief kon daar ook wat van. De laatste stoomlocomotieven reden in 2004, maar de ongefilterde dieselrook vloog in dikke, zwarte wolken langs de trein het landschap in, zo door de maïsstengels en het struikgewas.

Het heuvelachtige landschap lag vol plattelandsdorpjes. Allemaal hadden ze een stationnetje zonder noemenswaardig perron, zodat de instappende passagiers door het gras naast het spoor liepen om een rijtuig te bereiken. Dit veranderde pas in Pinar del Rio, het eindpunt waar het station wél perrons had die lang genoeg waren.

De trein liet haar passagiers los. Ik stapte uit het achterste rijtuig en staarde stomverbaasd naar de enorme voorbijlopende massa. Een normale passagierstrein had dit nooit kunnen vervoeren. Vandaar dus de goederenwagons.