Vervoerders zetten toegankelijkheid op de rails

Het Implementatieplan moet ervoor zorgen dat mensen met auditieve, visuele en motorische beperkingen hun weg kunnen vinden op het station en in de trein. Het doel is dat elke reiziger met een beperking in 2030 met een toegankelijke trein reist van en naar een toegankelijk station. Voor 2022 geldt als tussendoel dat dit voor 90% van alle reizigers het geval is.

Instappen zonder en met assistentie
Volgens het Actualisatierapport is veel gedaan om rolstoelgebruikers een zelfstandige instap te bieden. ProRail brengt perrons op de juiste hoogte en vervoerders passen of schaffen de juiste treinen aan. Toch zal het nooit helemaal goedkomen. Bij stations in een bocht, zoals Barneveld Noord, zijn hoogteverschillen en/of ‘gaps’ tussen perron en schuiftrede nooit uit te sluiten.

NS bood eind 2020 op 168 station reisassistentie aan, tegen 94 in 2014. In 2019 verleende NS ruim 130.000 keer reisassistentie, meestal door NS-medewerkers op bemenste stations. Verder kan externe dienstverlener Qarin op verzoek van NS Asito-medewerkers, taxi- of buurtbuschauffeurs inzetten.

In 2025 moet er assistentie zijn op alle stations van het hoofrailnet waar NS stopt (mits het perron dit toelaat). Die assistentie kan tot een uur tevoren worden aangevraagd. NS ontwikkelt daarvoor een nieuw boekingssysteem dat ook werkt op smartphones. Door een bewakingsmodule in het boekingssysteem krijgen aanvragers meer zekerheid over het verloop van de reisassistentie en wordt de reis zo nodig actief bijgestuurd.

Treinen: IC’s minder snel dan sprinters
Eind 2021 voldeden alle sprinters van NS aan de nieuwste toegankelijkheidseisen; dat was ruim voor de doelstelling van 2025. In de regio zijn al wel alle treinen gelijkvloers, maar ze beschikken niet allemaal over een schuiftrede die actief de perronrand opzoekt. In regionale treinen zijn meer en uniformere voorzieningen nodig. Met toegankelijke intercity’s gaat het minder snel; pas in 2045 verdwijnt de laatste niet-toegankelijke dubbeldekker-intercity van het spoor.

Stations: soms serieuze problemen
Een station is toegankelijk wanneer alle perrons de goede instaphoogte hebben en drempelvrij bereikbaar zijn. ProRail heeft nog niet alle perrons op de normhoogte van 76 centimeter gebracht. Gemiddeld komen er zo’n twintig toegankelijke stations per jaar bij. Het totaal ligt inmiddels boven 300 stations. Het aandeel toegankelijke stations stijgt van 74% eind 2020 naar 88% in 2022 en ruim 93% in 2023.

Op veel stations verschijnen liften en nieuwe hellingbanen. Maar een stuk of tien stations kampen met serieuze problemen. Amsterdam Centraal bijvoorbeeld heeft aanpassingen nodig die pas mogelijk zijn bij de grote verbouwing van de komende jaren; de monumentale status van het hoofdgebouw belemmert het aanbrengen van een lift bij spoor 2. In Heeze zal men moeten leven met (te) steile hellingbanen waar ook fietsers rijden; de gemeente heeft geen omgevingsvergunning verleend voor aanpassing.

Op de 400 Nederlandse treinstations zijn zo’n 350 liften. ProRail voorziet ze van sensoren die real time de beschikbaarheid weergeven. Hierdoor worden storingen sneller gesignaleerd en doorgegeven aan reisplanners. Naar verwachting kunnen reizigers in 2022 real time de werking van alle stationsliften nagaan.

Voelbaar: in de lift
Voor reizigers met een visuele beperking moeten stations obstakelvrije en via geleidelijnen voelbare routes hebben naar alle perrons. Op alle stations zijn geleidelijnen. Op perrons die te smal zijn voor een obstakelvrije geleidelijn, brengt ProRail langs de perronranden waarschuwingsmarkeringen aan die met de voet voelbaar zijn.

Voor Amsterdam Centraal, Den Haag Centraal, Rotterdam Centraal en Utrecht Centraal zijn voelbare plattegronden ontwikkeld. Reizigers met een visuele beperking kunnen thuisversies daarvan kosteloos aanvragen bij ProRail, zodat ze zich thuis kunnen voorbereiden op hun gang door die complexe stations. Leden van de Oogvereniging waarderen de plattegronden zo dat ProRail de reeks uitbreidt met Amsterdam Bijlmer Arena, Amsterdam Sloterdijk, Arnhem Centraal, Den Bosch, Leiden Centraal en Zwolle.

Digitaal: informatief
De reisplanner op ns.nl en in de NS-app biedt sinds december 2018 dynamische informatie over toegankelijke reismogelijkheden. Reizigers zien direct of het zelfstandig in-, over- en uitstappen op de gewenste tijden en stations mogelijk is. Ook zien zij in één oogopslag op welke stations reisassistentie beschikbaar is.

Bij een upgrade van de kaartautomaten heeft NS contactloos betalen ingevoerd. Dit helpt mensen met visuele en motorische beperkingen:

Communicatie: gebaren-app
Samen met het Nederlands Gebarencentrum heeft NS een gebaren-app voor NS-medewerkers en klanten ontwikkeld. Met deze app op de smartphone kan iedereen eenvoudig nagaan welk gebaar hoort bij veel gebruikte treinreistermen, zoals bij een stad van aankomst, bij overstappen of bij een bepaald spoornummer. Dit vergemakkelijkt de communicatie voor reizigers met een auditieve beperking.

Bij Arriva kunnen reizigers met een niet-zichtbare beperking gebruikmaken van het zogenoemde Sunflower Keycord of polsbandje. De buschauffeur, machinist of steward kan zo deze reiziger beter van dienst zijn.