Dit overzicht van de OV-voornemens beperkt zich tot de acht politieke partijen die in 2023 minstens 4 zetels in de Tweede Kamer behaalden. Van PVV, GL-PvdA, VVD, NSC, D66, BBB, CDA en SP nam ik de verkiezingsprogramma’s door zoals ze op 17 september (de dag na de Troonrede) op hun eigen websites stonden. In sommige gevallen was dat nog een concept, dat dus ondertussen gewijzigd kan zijn. Alle acht partijen hebben een hoofdstuk over mobiliteit, infrastructuur dan wel bereikbaarheid.
PVV is krachtig en kort over het OV: er moeten genoeg treinen met voldoende zitplaatsen zijn en die moeten op tijd rijden – zeker in de spits. Het OV in de regio moet behouden blijven, NS en ProRail moeten samengaan in één groot Nederlands Spoorbedrijf en er komen geen verdere prijsverhogingen bij treinkaartjes.
Wat mag het kosten?
Voor de SP moet OV geheel gratis zijn, collectief geregeld, toegankelijk voor iedereen en altijd dichtbij. Om te zorgen dat treinen, trams en bussen op tijd komen, veilig zijn en schoon, wil de SP investeringen en voldoende personeel. NSC, D66 en GL-PvdA zetten in op één kaart waarmee iedereen buiten de spits in heel Nederland met bus, tram, metro en trein kan reizen voor een vaste lage prijs; GL-PvdA noemt daarvoor 59 euro per maand. GL-PvdA en SP willen voor vraaggestuurd vervoer dezelfde tarieven als voor regulier OV. GL-PvdA wenst een uniform inchecksysteem.
Het NSC wil de NS Jongerendagkaart behouden. Praktijkonderwijsleerlingen in de bovenbouw mbo-entree hebben volgens GL-PvdA recht op een OV-jaarkaart. Wat de VVD betreft krijgen militairen, politieagenten, brandweerlieden, ambulancepersoneel en veteranen korting op het OV. Als het aan GL-PvdA ligt worden OV-reiskosten volledig betaald door de werkgever, met een minimumniveau. NSC en VVD willen ondernemers niet langer verplichten om bij te houden of hun personeel met fiets, auto of OV naar het werk komt.
Nieuwbouw en bereikbaarheid
Behalve de PVV stellen alle partijen dat in nieuw te bouwen woonwijken (VVD: 30 grootschalige woonwijken; D66: 10 nieuwe steden) meteen OV-voorzieningen moeten komen. GL-PvdA, SP, D66 en CDA hebben er extra geld voor over. Het CDA wil dat ziekenhuizen, scholen, verenigingen en dergelijke zo veel mogelijk per OV bereikbaar zijn. D66 bepleit lightrail als voorzieningen niet binnen 15 minuten lopen bereikbaar zijn. SP, D66, NSC, BBB en GL-PvdA hebben aandacht voor aansluitend (deel)vervoer, vooral fietsvoorzieningen.
De bereikbaarheid van dunbevolkte gebieden is een speerpunt voor BBB. Deze partij zal kleinschalige OV-vormen stimuleren, zoals buurtbusjes, OV op afroep en deelvervoer. Maar in regio’s buiten de Randstad mogen mensen niet afhankelijk worden van één vervoersvorm, dus de auto blijft voor landelijke gebieden onmisbaar. Ook GL-PvdA en SP vinden het wenselijk om buslijnen op het platteland uit te breiden; waar regulier OV niet (meer) rijdt voorziet VVD lokale alternatieven, maatwerkoplossingen, slimme routes en nieuwe concessievormen. GL-PvdA, NSC en CDA willen provincies de mogelijkheid geven OV in eigen hand te nemen of regionale concessies te gunnen aan een publiek OV-bedrijf. GL-PvdA wenst voor Utrecht een 24-uurs OV-netwerk vergelijkbaar met de metro en wil stations (her)openen langs bestaande, nieuwe en gereactiveerde lijnen. De bereikbaarheid van de Waddeneilanden is een zorg voor GL-PvdA en BBB. Watertaxi’s moeten ook ’s nachts kunnen varen, vindt BBB.
