Interview
Nieuw leven voor lege stations
Op heel veel stations is niets meer te beleven. Dat is ongezellig voor de reiziger, en ook voor de buurt kan het minder prettig zijn. Gelukkig brengen op steeds meer plekken buurtbewoners weer leven in de brouwerij.
Editie 4, 2024 | Gerda Spaander
v.l.n.r. Michel Lintermans, Markoetja Bors en Jos van Wegen
Foto: Gerda Spaander
Station Deurne had de primeur, op initiatief van gangmaker en Rover-man Michel Lintermans. Met zijn Coöperatie Stationspark Deurne won hij er in 2015 zelfs de Pluk van de Pettefletprijs mee, voor het beste idee voor verfraaiing van natuur en landschap. Ook was er een tweede prijs in een Britse wedstrijd voor het ‘meest maatschappelijke station’. Dat leverde landelijke media-aandacht op, en contact met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.
Eerst Deurne, dan verder
Naast Deurne zijn nog veel meer (vooral kleine) stations en stationsomgevingen waar buurtbewoners en maatschappelijk ondernemers nieuwe initiatieven starten. Om die allemaal te ondersteunen en samen te brengen, en om ze met elkaar te laten leren en groeien, kreeg Michel inmiddels gezelschap van Jos van Wegen (van Coopnet: ondersteuning van coöperatieve projecten) en Vincent Jacobs (van LSA: Landelijk Samenwerkingsverband Actieve bewoners). Samen zijn ze bezig om lokale initiatieven te bezoeken en in kaart te brengen. Dat doen ze via de Vereniging Station Lokaal (VSL) in oprichting.
Hoe denken NS en ProRail hierover?
Jos: “Zij zien ook in dat er een maatschappelijke vraag is naar vastgoed én een nuttige bestemming van leegstaande stations. Liefst willen ze dat dat geld oplevert, maar als dat niet haalbaar is, ontstaat er ruimte voor bijvoorbeeld een maatschappelijke invulling. De samenwerking is goed, maar verschilt per locatie. Als het ergens lukt om horeca in het station onder te brengen wordt er meestal huur gevraagd. Als er vraag is naar ruimtes voor niet-commerciële activiteiten kan dat zonder huur, al moet daarover vaak wel worden onderhandeld.”
Van patat tot kringloop en museum
VSL wil een platform bieden, draagvlak organiseren en bruggen bouwen en kan daarbij bemiddelen. Naarmate er meer initiatieven zijn, is daar meer vraag naar. Michel vertelt dat er inmiddels op en rond zo’n 50 stations in Nederland mooie dingen gebeuren. Zo huisvest station Houthem-Sint Gerlach een B&B met naastliggende wijngaard, heb je in Klimmen-Ransdaal tegenwoordig ‘Happy Frites’, en tref je in Harlingen een kringloopwinkel met restaurant aan. In Delfzijl begeleidt jongerenorganisatie 2BE jongeren door een moeilijke periode in hun leven met o.a. Brasserie 1884 in het stationsgebouw; Oldenzaal heeft een horecapunt; en station Zuidbroek herbergt nu het Noord-Nederlands Trein & Tram Museum. Op station Gilze-Rijen worden reizigers geholpen die informatie willen en in Deurne is het stationspark met moestuin sinds enkele jaren een gewilde ontmoetingsplek. Op veel plaatsen werken mensen ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’, dus het mes snijdt dan aan twee kanten.
Vaak worden niet alleen inrichting en buitenkant van het station aangepakt, maar ook de omgeving verfraaid, wat zowel voor de reizigers als voor de omwonenden erg aangenaam is.
Taalles in het station
Foto: Gerda Spaander
Kunst in Krabbendijke
Ook in Zeeland kwam er weer leven in de wachtkamers van twee stations. In het gezelschap van Michel en Jos namen we eerst een kijkje in Krabbendijke. Kunstenares Marieke Lobbezoo had al langer een oogje op het leegstaande station daar, maar de gevraagde huur hield haar tegen. Toen de gemeente na vandalisme om ideeën vroeg voor het station, was het al snel duidelijk wat de toekomst zou kunnen zijn: ruimte voor schilderen, boetseren, quilten, met een warm welkom voor wie wil komen kijken. Marieke riep hierbij de hulp in van Michel Lintermans, die ze kende uit Deurne. En zo werd de kale wachtkamer in 2019 weer een gezellige ruimte, waar ook reizigers kunnen binnenlopen voor koffie of toiletbezoek. En de overlast verdween.
Taalles in Kapelle-Biezelinge
Twee stations verder, in Kapelle-Biezelinge, wordt de wachtkamer nu gebruikt voor taalles. ‘Koffie, thee en taal, een goed verhaal’, lezen we op het raam. Markoetja Bors was al vrijwilliger bij deelcafé De Buurvrouw, waar mensen die daar behoefte aan hebben een luisterend oor vinden bij een kopje koffie/thee met een heerlijk stukje zelfgebakken taart. Hier ontstond ook de vraag naar taalles. Toen het aanbod kwam om daarvoor de stationswachtkamer te gebruiken, kwam dat heel goed uit.
Markoetja: “Er zijn nu 12 vrijwilligers en zo’n 80 leerlingen, o.a. uit het asielzoekerscentrum in Goes en uit het dorp. We hebben leerlingen uit Oekraïne, Syrië, Mexico en nog veel meer: bij elkaar maar liefst 18 nationaliteiten. Rondom de taalles komt ook de problematiek van de leerlingen aan de orde. Het woord ‘trauma’ kennen ze niet, maar ze hebben het vaak wel. En het een leidt tot het ander: we helpen onder andere ook met het inrichten van huizen en het vertalen van brieven en documenten.”
Welk station volgt?
Goed werk van Markoetja, Marieke en de Vereniging Station Lokaal. Maar er staan nog heel veel stations leeg. Hopelijk stimuleren deze voorbeelden veel nieuwe initiatiefnemers om ook daar samen iets moois te creëren. Er valt veel maatschappelijke, economische en ruimtelijke winst te halen voor zowel bewoners als reizigers. Verduurzaming ten top!
Heb je een idee voor je eigen station of de directe omgeving en heb je behoefte om hierover van gedachte te wisselen, dan mag je altijd contact opnemen met Michel Lintermans, Vincent Jacobs of Jos van Wegen, initiatiefnemers van VSL i.o. (www.verenigingstationlokaal.nl).
Ook NS en ProRail ondernemen actie
- NS en ProRail presenteren op oponsstation.nl een aantal lokale stationsinitiatieven.
- Sinds begin september stelt station Eindhoven tijdelijk lege ruimtes beschikbaar voor kunst- en cultuurprojecten (met portretten, verhalen en kunstwerken van Eindhovenaren uit alle lagen van de bevolking). Zie ly/eindhovenopent