Revival van de TEE

Der Spiegel meldde onlangs in haar krant dat het Duitse ministerie van Verkeer met het idee is gekomen om onder de naam Trans-Europ-Express een nieuw Europees treinnetwerk op te zetten. Doel hiervan is om de trein op langere afstanden beter te laten concurreren met het vliegtuig. Het is de bedoeling dat naar Chinees voorbeeld zowel dag- als nachttreinen deel gaan uitmaken van het hogesnelheidsnetwerk. De merkrechten zullen wellicht in handen komen van Deutsche Bahn. 

Der Spiegel meldt dat de realisatie van het nieuwe TEE-netwerk in twee stappen gerealiseerd kan worden. Bij de eerste stap gaat het om de introductie van de verbinding Parijs-Keulen-Berlijn-Warschau, Amsterdam-Rome (via Keulen) en Berlijn-Barcelona. In een later stadium kunnen aan het netwerk worden toegevoegd Stockholm-München-Rome. Naar de mening van vervoersdeskundigen zijn, gelet op de gestelde technische eisen aan het rollend materieel, twee treintypen veelbelovende kandidaten om in aanmerking te komen voor het rijden op het net van hogesnelheidstreinen en dat zijn de Franse TGV Euroduplex treinen en de Velaro MS van Siemens. Deutsche Bahn heeft inmiddels voor hun ICE-diensten dertig Velaro MS treinen besteld.

Tot zover de informatie over de “nieuwe TEE”

Maar vele lezers zullen zich ook nog de TEE-treinen uit het verleden kunnen herinneren; treinen  die tussen juni 1957 en mei 1995 tussen diverse Europese steden reden. Het idee voor deze luxe treinen, met enkel 1e klas rijtuigen, was afkomstig van de toenmalige president-directeur van de Nederlandse Spoorwegen Ir. F.Q. den Hollander. De snelle en overdag rijdende TEE’s hadden destijds al een geduchte concurrent van het vliegtuig moeten worden.

In plaats van de traditionele internationale treinen, bestaande uit een locomotief en rijtuigen, werd bij de start van de TEE-treinen gebruik gemaakt van dieselelektrische treinstellen die zonder locomotiefwissel de grens konden oversteken. Het inzetten van treinstellen leverde bovendien bij wijziging van rijrichting op kopstations ten opzichte van locomotiefwissel ook nog eens reistijdwinst op. Grenscontroles en douaneformaliteiten vonden plaats in de

TEE-trein

Zoals reeds vermeld bood de TEE alleen maar 1e klas zitplaatsen aan en waren er ook restauratieve voorzieningen aan boord. Wellicht bij gebrek aan voldoende klandizie werden sommige services aan boord van deze comfortabele treinen na verloop van tijd weer geschrapt zoals de aanwezigheid van een secretariaat, een kapper of een winkel. Niet onvermeld mag blijven dat sommige landen speciale treinen lieten bouwen voor de TEE-diensten zoals bijvoorbeeld Nederland en Zwitserland dat deden voor de verbinding Amsterdam-Brussel-Luxemburg-Straatsburg-Bazel-Zürich. Voor het exterieur van de TEE-treinen werd voorts gestreefd naar een uniforme kleurstelling; rode en lichtgele tinten.

Op 2 juni 1957 gingen de eerste tien TEE-treinen rijden. Naast de zojuist genoemde verbinding Amsterdam CS-Zürich HB, reed dit type trein ook op onder andere de trajecten Brussel-Parijs, Parijs-Zürich, Zürich-Hamburg, Milaan-Lyon,

Dortmund-Parijs en Dortmund-Oostende

Van en naar Nederland reden vanaf de zomerdienstregeling van 1957 vier TEE-treinen: TEE Étoile du Nord en Île de France tussen Amsterdam en Parijs, TEE Edelweiss tussen Amsterdam en Zürich en TEE Rhein-Main tussen Amsterdam en Frankfurt am Main. Tijdens hun bestaansperiode droegen alle TEE-treinen een naam; een naam gelieerd aan bijvoorbeeld een regio, een verdienstelijk persoon of een bloem. Het net van hoogwaardige snelle treinen werd in de jaren daarna stapsgewijs uitgebreid en er werden steeds meer zakencentra met elkaar verbonden. De treinstellen maakten op een gegeven moment plaats voor getrokken treinen (treinen met rijtuigen en een (meerspannings)locomotief) en TEE-treinen werden ook ingezet op belangrijke nationale treinverbindingen. De bekendste Franse TEE-trein was Le Mistral die tussen Parijs en Nice reed; Le Mistral die per 30 mei 1965 werd opgewaardeerd van “Train Rapide” naar TEE. Het animo voor deze trein was gedurende een bepaalde periode zelfs zo groot dat SNCF besloot op vrijdag over een gedeelte van het traject een tweede Le Mistral te laten rijden. Ook de TEE van Parijs naar Toulouse “Le Capitole” (vernoemd naar het stadhuis van Toulouse) kreeg van 1970 en 1976 versterking; op vrijdagavond in zuidelijke richting en op zondagavond in noordelijke richting. Nationale TEE-treinen hebben in Frankrijk gedurende kortere of langere periode ook gereden tussen Parijs en Lyon, Parijs en Marseille, Parijs en Straatsburg, Parijs en Bordeaux, Parijs en Nantes en tussen de Franse hoofdstad en Tourcoing via Lille.

Naast Frankrijk hebben er ook binnenlandse TEE-treinen gereden in Duitsland zoals de Heinrich Heine tussen Dortmund en Frankfurt (Main) en de Friedrich Schiller tussen Dortmund en Stuttgart. Maar ook in Italië reden een aantal nationale TEE-treinen; zelfs drie op het traject Milaan-Rome waarvan de TEE Vesuvio doorreed naar Napels. De laatste TEE-trein (Watteau) reed op 26 mei 1995 tussen Parijs en Tourcoing.

Omdat de TEE een Nederlands idee was, wil ik op het einde van dit artikel nog even stilstaan bij de TEE-treinen van/naar Nederland. Zoals hierboven is aangegeven vertrokken op 2 juni 1957 vier van dergelijke treinen uit

Amsterdam CS. Voor Nederland duurde het tot 30 mei 1965 voordat Nederland een nieuwe –voor die tijd- hogesnelheidsverbinding mocht verwelkomen en wel middels TEE Rheingold. In 1967 werd TEE Rembrandt toegevoegd aan het TEE-netwerk en in 1972 deed TEE Van Beethoven (Amsterdam-Bonn) zijn intrede. De Van Beethoven was in feite de opvolger van TEE Rhein-Main die op 27 mei 1972 voor het laatst reed. Reizigers die naar Frankfurt am Main wilde doorreizen moesten op station Köln Hbf overstappen op TEE Saphir (Brussel-Frankfurt). In 1976 werd TEE Van Beethoven op aandringen van de Duitse Bondsdag verlengd naar Frankfurt Hbf; het station waar deze TEE al zijn beginpunt had.

Op 3 juni 1973 ging nog een nieuwe TEE-dienst van start en wel tussen Den Haag HS en München Hbf. Deze trein kreeg de naam Erasmus. Bijna een jaar later, om precies te zijn op 28 mei 1974, vertrok TEE Edelweiss voor het laatst uit Amsterdam naar Zürich en werd afscheid genomen van de RAm-treinstellen, welke in 1977 verkocht werden aan de Canadese spoorwegmaatschappij Ontario Northland Railway. Voor de goede orde; TEE Edelweiss bleef wel rijden maar dan tussen Brussel en Zürich en op zojuist vermelde verbinding aangevuld met TEE Iris. Voor zowel de laatstgenoemde TEE als de Edelweiss werden meersysteem-treinstellen van de SBB/CFF/FFS ingezet.

Net als in veel andere landen werden ook in ons land in de jaren 80 geleidelijk aan de TEE-diensten opgeheven en omgevormd tot Eurocity/Intercity diensten; treinen met 1e en 2e klas rijtuigen en een restauratiewagen. Weer jaren later maakte deze treinen in veel landen plaats voor hogesnelheidstreinen zoals de ICE of de TGV. We zijn ons er van bewust dat er slechts een deel van de historie van de TEE is geschetst. Voor meer informatie over deze luxe treinen (de namen, de trajecten en de jaren van exploitatie) verwijzen wij u naar deze site.

Na het eerdere wegvallen van de TEE, de Eurocity (in grote delen van Europa) en de autoslaaptreinen zagen wij dat er nog een type trein uit het spoorlandschap verdween; de internationale nachttreinen. Het opheffen van dit type trein werd veroorzaakt door de hoge infraheffingen en de ongelijke concurrentie met de low cost carriers in de luchtvaart die onder andere geen accijnzen betalen over de kerosine. In vergelijking met de trein is het vliegtuig minder milieuvriendelijk. 

Het ziet er naar uit dat in de komende jaren een aantal nachtverbindingen zullen terugkeren. Hierover heeft u aan het begin van dit artikel al iets kunnen lezen. Op deze site zullen wij u op de hoogte houden over de ontwikkelingen bij de internationale nachttreinen. 

 Trivia

SNCF-rijtuigen TEE Parijs-Brussel-Amsterdam rijden nu op Cuba. Kraftwerk heeft een plaat opgenomen met als titel Trans Europa Express. TEE Merkur reed tussen Kopenhagen en Stuttgart waarbij de trein tussen Rødby (DK) en Puttgarden (D) per boot werd vervoerd. TEE Merkur overbrugde van alle TEE’s de langste afstand. TEE Bacchus (München-Dortmund) heeft slechts één dienstregelingjaar gereden en heeft van alle TEE-treinen dus het kortste bestaan gekend. Op “youtube.com” zijn veel filmopnamen over TEE-treinen te zien.