Open brief Rover, Milieudefensie en FNV-stadsvervoer: ‘Red het OV nu!’

Van elke twintig minuten een bus, naar één bus per uur. Of: van drie bussen per dag naar géén bus meer. Veel slechtere aansluitingen en het opheffen van haltes: het dreigt allemaal. Dit omdat het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vooralsnog weigert het openbaar vervoer de noodzakelijke financiële zekerheid te bieden voor 2023. De politiek moet tijdens de behandeling van de voorjaarsnota ingrijpen, bepleiten Milieudefensie, FNV Stadsvervoer en Reizigersvereniging Rover.

Er dreigt een kaalslag in het openbaar vervoer. De OV-bedrijven moeten binnenkort de dienstregeling voor volgend jaar vastleggen en de verwachting is dat in 2023 alle reizigers weer terug zijn in het OV. Maar dat is nog onzeker.

Omdat de OV-bedrijven na de coronajaren totaal lege zakken hebben, kunnen ze zelf niet het risico nemen volgend jaar een volledige dienstregeling te rijden. Want als onverhoopt de (terug)groei van reizigers stokt, dreigt een faillissement. Daarom studeren vervoerders nu op hogere ritprijzen en een uitgeklede dienstregeling, waarmee dertig procent van het aanbod dreigt te verdwijnen. Als de overheid het risico wegneemt, wordt de kaalslag voorkomen.

In Nederland zijn negen miljoen autolozen (deels) afhankelijk van het OV en bij lagere inkomensgroepen is die afhankelijkheid nog veel groter: daar hebben acht op de tien mensen geen auto. Zij zouden het hardst geraakt worden. Juist de mensen met lage inkomens aan de randen van de stad of in de regio zijn wéér de dupe. Dat is niet uit te leggen aan de mensen in Groningen, Zeeland of Rotterdam-Zuid.

Zonder bus geen baan, geen school en geen bezoek aan zieke oma. Velen in Nederland zijn aangewezen op het OV om op hun bestemming te komen, maar het belang van voldoende OV-capaciteit is voor het bedrijfsleven minstens zo groot. Zeker met de huidige krapte op de arbeidsmarkt is het voor hen van levensbelang dat werknemers op hun werk kunnen komen. Zo laat een recente analyse voor de regio Tilburg zien dat beter OV leidt tot een toename van bijna vijftig procent van het aantal bereikbare arbeidsplaatsen voor mensen met lage inkomens.

Zonder goed OV worden ook andere opgaven onhaalbaar. We willen Nederland bereikbaar houden; zonder goed OV slibben de wegen dicht. We hebben een forse klimaatopgave; OV is daarin op het gebied van mobiliteit van cruciaal belang. Nederland wil sociaal inclusief zijn; OV geeft burgers bereikbaarheid. En laten we het OV-personeel ook even in het zonnetje zetten: zij zijn degenen die de machine draaiend houden. Ze kregen bezuiniging op bezuiniging voor hun kiezen en de werkdruk is onheus groot. Dat repareren is óók nodig voor een goed OV-systeem: personeel dat noodgedwongen wegbezuinigd zou worden, zal nooit meer teruggevonden worden vanwege krapte op de arbeidsmarkt.

Tijdens een recent debat in de Tweede Kamer gaf de staatssecretaris aan dat zij geen dekking zou hebben voor een vangnet. Dat is niet uit te leggen aan de kiezer, die toch ook ziet dat wél opeens 220 miljoen in een luchtvaartbedrijf wordt gestoken. KLM is nota bene een van de grote klimaatkillers en heeft in de verste verte nog geen adequaat klimaatplan. En voor de accijnsvermindering aan autorijders werd ook zomaar anderhalf miljard gevonden. En dat dan nu het ministerie zich verschuilt achter het ontbreken van dekking: dat deugt simpelweg niet. De Kamer moet hier niet intrappen en zou de bal moeten terugkaatsen: vind de dekking maar!

Daar zijn ook voldoende mogelijkheden voor. Zo is vanwege de stikstofcrisis een aantal wegprojecten vertraagd. Laat het Rijk het vangnet afdekken met de gelden uit de onderuitputting van het asfaltfonds MIRT – daarvan heeft de Kamer immers al besloten dat het omgevormd wordt in een mobiliteitsfonds met ‘duurzame bereikbaarheid’ als hoofddoel. Bovendien gaat het om een vangnet van maximaal vijfhonderd miljoen in het allerallerslechtste scenario: in vergelijking met de maatschappelijke opbrengsten van het OV een laag bedrag. Het mooie aan een vangnet is dat het geld alleen wordt uitgegeven als de reizigers nog niet teruggekeerd zijn. Als het kabinet zijn best doet en OV stimuleert, is het geld uiteindelijk niet eens nodig.

Voor de burgers, voor de reizigers, voor het klimaat: politiek, red het OV!

Donald Pols, Milieudefensie
Eric Vermeulen, FNV-stadsvervoer
Freek Bos, Reizigersvereniging Rover