Rover-kantoor met vakantie: Zweden

In deze zomer ook een week in Zweden geweest en natuurlijk ook daar gekeken hoe het Openbaar Vervoer functioneert. In Stockholm had ik een boeiend gesprek met de secretaris-generaal van de Zweedse zusterorganisatie van Rover. Hij kende Nederland goed en we hadden het over de overeenkomsten en de verschillen. Net als in Nederland is er in Zweden een staatsbedrijf dat de railinfrastructuur beheert en rijden er meerdere ondernemingen op de rails. De marktwerking gaat verder dan in Nederland omdat er een open toegang is voor vervoerders op het hele spoorwegnet. Er is zowel bij het goederen- als het reizigersvervoer samenloop van meerdere bedrijven op dezelfde lijnen. Daar wordt in Nederland erg moeilijk over gedaan, maar het kan dus best met een beetje goede wil. Ook in Zweden is er een wettelijke geregelde inspraak van reizigers en gaan provincies over het aanbesteden van het regionale bus- en treinvervoer.

Een belangrijk verschil met Nederland is dat het Zweeds ProRail een Zweedse Rijksdienst is, waarvan de medewerkers een ambtelijke status hebben. De Minister stuurt gewoon rechtstreeks. Een nog belangrijker verschil is dat in Zweden er geen wissels of spoorlijnen worden gesloopt onder het mom van “robuust spoor”, maar dat er geïnvesteerd wordt in wissels en in verdubbeling van enkel spoor. Deze investeringen zijn nodig om het spoorvervoer te laten groeien en om op dezelfde lijnen goederen- en reizigerstreinen te kunnen laten rijden. Waarom begrijpt ProRail dit niet? ProRail spiegelt zich ten onrechte aan Japan. Een studiereis naar Zweden lijkt mij nuttiger, ook om te leren hoe om te gaan met sneeuw en ijs.

Het Zweedse openbaar vervoer is de laatste jaren fors gegroeid, vooral in de regio Malmö-Kopenhagen-Gotenborg, waar de stijging maar liefst 100 % bedraagt. De combinatie van investeringen in rails en marktwerking op rails werkt prima in Zweden. Studiereisje voor de Nederlandse vakbonden?

Als reiziger keek ik natuurlijk naar zaken als informatievoorzieningen en comfort. Net als in Noorwegen is in Zweden alle informatie op het internet en in stations in het Engels makkelijk te vinden. De omroepberichten in de trein en op de stations worden na het Zweeds ook in het Engels uitgesproken. De treinen zijn breder dan in Nederland en daarom is er ook meer ruimte per zitplaats. De grote stations zijn prima, de kleinere slechter dan in Nederland. En dat komt omdat in Zweden na de opsplitsing van het voormalige staatsbedrijf SJ niemand meer verantwoordelijk is voor stations. Zo gaat er bij structuurwijzigingen altijd iets mis.

Tot slot: het spoorwegmuseum in Gavle is heel mooi, informatief en zoals alles in Scandinavië heel kindvriendelijk. Bij thuiskomst de onvermijdelijke vraag: hoe was het weer? Het was zomers warm in Zweden.

Arriën Kruyt